از زودگیرترین و پر استفاده ترین انواع ملات می توان به گچ و خاک مخلوط اشاره کرد که از مخلوط کردن گچ و خاک و آب ته دست می آید. خاکی که به این منظور مورد استفاده قرار می گیرد خاک رس است که باید سرند شود. در گچ و خاک مخلوط معمولاً درصد ترکیب 50 درصد خاک و 50 درصد گچ می باشد. برای این که گچ و خاک مخلوط زودگیر تر باشد باید میزان درصدی از خاک که در گچ و خاک مخلوط به کار می رود دارای درصد بیشتری باشد که به اصطلاح به آن گچ کارگاهی می گویند.
اگر میزان خاک در گچ و خاک مخلوط بیشتر باشد به گچ و خاک مخلوط حالت پلاستیکی می دهد و باعث دیرگیر شدن گچ و خاک مخلوط می شود ولی شکل گیری آن توسط ماله کارگر بهتر می باشد.
موارد استفاده از گچ و خاک مخلوط
هنگامی که از گچ و خاک مخلوط برای ساختمان استفاده می شود دیگر در هنگام شیار زنی بر روی دیوار تخریب انجام نمی شود و برای پوشانیدن استفاده از گچ و خاک مخلوط باعث می شود تا قیمت بالایی را بابت استفاده از گچ تنها نپردازید زیرا خاک قیمت پایین تری نسبت به گچ دارد. از دیگر مواردی که از گچ و خاک مخلوط استفاده می شود در زیر آمده است.
برای تیغه های پنج سانتی متری از گچ و خاک مخلوط استفاده می شود همچنین برای زیرسازی سفیدکاری نیز از گچ و خاک مخلوط استفاده می شود. برای استفاده از گچ و خاک مخلوط در زیرسازی سفیدکاری روی دیوار آجری که قبلاً شمشه گیری شده باشد بین فاصله های شمشه گیری را با گچ و خاک مخلوط پر می کنند. از دیگر موارد استفاده گچ و خاک مخلوط برای ساخت طاق ضربی می باشد.
نمی توان از گچ و خاک مخلوط در هر محیطی استفاده نمود. استفاده از گچ و خاک مخلوط در محیط های گرم و خشک مناسب می باشد و در محیط مرطوب استفاده از گچ و خاک مخلوط مناسب نبوده و رطوبت هوا باعث خرابی و فاسد شدن گچ و خاک مخلوط می شود.
از زمانی که خاک به داخل آب ریخته می شود تا زمان مصرف نباید بیش از ده تا پانزده دقیقه به طول بیانجامد بنابراین باید گچ و خاک مخلوط را به میزان کم کم ساخت تا قبل از استفاده گچ و خاک مخلوط در کار مورد نظر خود را نگیرد.
یکنواختی رنگ در گچ و خاک مخلوط نشان دهده اندازه پراکندگی خاک در گچ می باشد. رگه های سفید و یا سیاه نباید در گچ و خاک مخلوط مشاهده شود.